Jak powstało WTK

Wielkopolskie Towarzystwo Kulturalne zostało powołane 2 listopada 1962 roku, podczas Wielkopolskiej Konferencji Kulturalnej, zwołanej w tym właśnie celu w budynku Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przy ulicy Armii Czerwonej 78 w Poznaniu (obecnie Collegium Martineaum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). 

Otwarcia obrad dokonał sekretarz KW PZPR Stefan Olszowski, zebranie prowadził Franciszek Szczerbal, przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej.

Porządek obrad obejmował: 1. Referat Stefana Olszowskiego "Węzłowe problemy życia kulturalnego miasta Poznania i województwa poznańskiego" (Tekst został opublikowany w miesięczniku „Kronika Miasta Poznania" 1963 nr 1.)  2. Powołanie komisji wnioskowej i statutowej. 3. Dyskusja, a po przerwie obiadowej 4. Referat Stanisława Kubiaka "Program działalności Towarzystwa i jego statut". Po referacie w dalszym ciągu dyskusja. 5. Poprawki komisji statutowej i na zakończenie 6. Wybór władz Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego oraz podjęcie uchwały.

Do Komisji Wnioskowej wybrano: Lesława Tokarskiego, Feliksa Fornalczyka, Eugeniusza Pauksztę, Stanisława Krysia, Romualda Krygiera, Radogosta Zielińskiego, Tadeusza Peksę, Bolesława Gorzelanego a do Komisji Statutowej- Stanisława Kubiaka, Jerzego Tuszyńskiego, Witalisa Dorożałę, Antoniego Janiszewskiego oraz Józefa Piątka.

Głos w dyskusji zabierali: rektor Uniwersytetu im. A. Mickiewicza prof. dr Gerard Labuda, Marian Niedźwiedziński - kierownik szkoły w Krzycku Wielkim pow. Leszno, Jerzy Tuszyński - sekretarz Wojewódzkiej Komisji Związków Zawodowych w Poznaniu, Bolesław Gorzelany ze Środy Wielkopolskiej, Dzierżymir Jankowski – dyrektor Wojewódzkiego Domu Kultury w Poznaniu, Zygmunt Cichocki z Kościana, Zbigniew Woźniak, sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Związku Młodzieży Socjalistycznej, prof. Józef Burszta- etnograf i przedstawiciel Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Bohdan Adamczak z Kalisza, Andrzej Śliwiński - przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Szamotułach, Eugeniusz Wieczorek - kierownik Domu Kultury w Pile, Jerzy Kurczewski, Eugeniusz Paukszta, Wincenty Kraśko - kierownik Wydziału Kultury KC PZPR.

Za najważniejsze zadania Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego uznane zostały:

1) Pobudzanie, popieranie i koordynacja inicjatyw społecznych w celu rozwoju życia kulturalnego, naukowego i artystycznego. Zadań tych nie spełniły tzw. komisje koordynacyjne działające do tej pory przy radach narodowych, natomiast doświadczenia województw, w których działały już stowarzyszenia kulturalne o zasięgu wojewódzkim, odnosiły się do zupełnie innych warunków. Działacze Stowarzyszenia „Pojezierze" czy Lubuskiego Towarzystwa Kulturalnego byli nastawieni na powoływanie do życia, umacnianie środowisk twórczych i naukowych, placówek i instytucji kulturalnych. Cele Stowarzyszenia powoływanego w dużym i prężnym ośrodku kultury i nauki, dysponującym już wszystkimi niemal instytucjami, które charakteryzują współczesny model kultury, musiały być inne. Na plan pierwszy wysuwała się zatem funkcja Towarzystwa jako zbiorowego, społecznego koordynatora, który nie wyręczając odpowiednich organów rad narodowych, nie zastępując instytucji i placówek już istniejących, umożliwi koncentrację zasobów organizacyjnych i finansowych na rzecz wybranych inicjatyw w zakresie kultury. WTK miało umożliwić przezwyciężenie partykularyzmu instytucji, środowisk, resortów; znieść jawne i ukryte spory kompetencyjne

2) Ocena potrzeb i wyrażanie opinii środowisk  twórczych,  naukowych, placówek i instytucji o problemach kultury wobec władz państwowych, instytucji i organizacji społecznych. Realizację tej funkcji zapewniała rzeczywista reprezentatywność Zarządu WTK, który stanowił wojewódzką radę kultury, rodzaj samorządnego zgromadzenia wszystkich środowisk oraz instytucji, które miały w sprawach kultury coś do powiedzenia. Było to forum nie podlegające w sensie formalnym jakiemukolwiek organowi władzy, a jego zebrania lub tzw. Wielkopolskie Konferencje Kulturalne to sejmiki w pełnym zakresie respektujące „równość sejmujących stanów". Stała obecność w pracach WTK przedstawicieli kierownictwa wojewódzkiej instancji partyjnej oraz prezydium wojewódzkiej rady narodowej, możliwość bezpośrednich kontaktów pozbawionych formalizmu była czymś nowym i atrakcyjnym.

Zadaniami zawartymi w pierwszym statucie WTK były ponadto

  • współudział w pracach nad ustalaniem i kształtowaniem kierunków oraz metod działalności kulturalno-oświatowej, naukowej i artystycznej,
  • upowszechnianie dorobku twórczości naukowej i artystycznej,
  • pogłębianie wiedzy o świecie współczesnym oraz szeroka popularyzacja dorobku kulturalnego i oświatowego Polski Ludowej.

Swoje zadania Towarzystwo miało spełniać poprzez organizowanie konferencji i zebrań poświęconych zagadnieniom, kultury i oświaty, gromadzenie środków materialnych potrzebnych dla rozwoju kultury, organizowanie wystaw, pokazów, konkursów oraz różnych imprez, inspirowanie i popieranie akcji wydawniczych, przyznawanie stypendiów dla twórców, honorowanie i wyróżnianie za zasługi w pracy kulturalno-oświatowej i artystycznej.

W pierwszej wersji statutu zostało zawarte jedno zadanie szczegółowe, mianowicie WTK zostało zobowiązane do organizowania kolejnych Wielkopolskich Festiwali Kulturalnych na zasadzie cyklicznej.

Pełen tekst: zob. S. Słopień, Jak i po co powstało Wielkopolskie Towarzystwo Kulturalne. "Przegląd Wielkopolski". 2022 nr 1.


  • Tak Wielkopolską Konferencję Kulturalną 2 listopada 1962 r. odnotował "Express Poznański"